(Deel 2 van het tweeluik over de driehoek van misbruik)
In mijn vorige blog schreef ik over de misbruikdriehoek tussen dader, slachtoffer en omstanders. Over hoe de publieke aandacht zich vaak verlegt van wat er werkelijk is gebeurd naar ruis, twijfel en emotie.
De zaak rond Marco Borsato laat opnieuw zien hoe geraffineerd die dynamiek werkt: een dader die ontkent, omstanders die meegaan in de afleiding, en een maatschappij die zich verliest in opinies. Maar wat mij nog meer raakt, is wat er daarna gebeurt als de storm losbarst. Wat doet het met diegene die zich eindelijk na jaren uitspreekt? Hoe kan het dat slachtoffers opnieuw tot object gemaakt worden, dit keer van het publieke oordeel?
Waarom dit mij raakt
Ik zie dagelijks hoe beeldvorming wordt ingezet als wapen. Mensen worden gemanipuleerd zonder dat ze het doorhebben. Een enkel frame, een suggestieve kop in de krant of een viral video is genoeg om een nieuw verhaal te creëren. Maar dit gaat in misbruikzaken vaak ten koste van degene die al beschadigd is door de traumatische handelingen van de vermeende dader.
Omdat ik zelf die positie ook had en als slachtoffer mijn stem liet horen in een schandaal wat vol in de media was, zie ik wat er gebeurd bij de Borsato-zaak. De patronen, de twijfel, de framing, de publieke heisa… het is hetzelfde als toen. En dat maakt het heftig om nu te zien gebeuren, omdat we inmiddels vijf jaar verder zijn (turnschandaal 5 jaar, The Voice 3,5 jaar). Er is iets meer bewustzijn gekomen over de dynamiek tussen dader, slachtoffer en omstanders – vooral over die laatste rol. Dat is winst. Maar we zijn er nog lang niet.
Secundaire traumatisering
Hoe een samenleving reageert op de openbaring van misbruik, kan voor een slachtoffer een nieuw trauma veroorzaken. Ook wel secundair trauma genoemd, of: second rape. Want wanneer je eindelijk je verhaal vertelt, denk je dat het ergste achter je ligt en je jezelf bevrijd van iets wat jarenlang geheim moest blijven. Maar wat daarna volgt, voelt vaak als een tweede ontmenselijking.
Plotseling ben je niet langer een mens van vlees en bloed, maar een onderwerp van debat. Je wordt geminimaliseerd tot gebruiksvoorwerp, waar mensen een mening over mogen hebben en online mee kunnen scoren. Je woorden worden geanalyseerd, verdraaid, gewogen op toon en timing. De publieke opinie trekt aan jouw verhaal zoals DARVO dat bedoelt: de rollen draaien om, de dader krijgt begrip en jij verliest de controle over je eigen waarheid. Het is alsof je opnieuw de macht over je eigen leven kwijt bent, omdat er geen enkele controle is over het beeld dat anderen massaal van jouw ervaringen maken.
Met als resultaat: de moed die nodig was om te spreken, zinkt langzaam weg. Je voelt je weer een object in plaats van een mens, terwijl de wereld over je praat in plaats van naar je luistert. Of beter nog: je steunt en met je praat. En ergens in die emotionele draaikolk van jouw verwerking met vele twijfels en schaamte, het proces en gevecht de (juiste) waarheid naar buiten te krijgen, begint je vertrouwen in de mensheid steeds iets meer af te brokkelen.
Beeldvorming als wapen
De manier waarop er over slachtoffers gesproken wordt, is zelden neutraal. Er worden woorden gekozen die suggereren dat er twijfel is, dat er “twee kanten aan het verhaal” zijn, dat iemand “misschien aandacht zoekt.” Het zijn zinnen die lijken op begrip, maar in werkelijkheid geloofwaardigheid ondermijnen. En precies dat maakt beeldvorming zo schadelijk: het verplaatst de verantwoordelijkheid van dader naar slachtoffer.
Waarom dit me herinnert aan het turnschandaal
Toen de misstanden in de turnsport eindelijk aan het licht kwamen, gebeurde precies hetzelfde. In plaats van te luisteren, werd er gerelativeerd. We zouden jaloers zijn, uit op aandacht of geld. De structurele emotionele en fysieke mishandelingen werden gebagatelliseerd tot een beetje schreeuwen en af en toe een scheldwoord; gedowngraded naar grensoverschrijdend gedrag. Het hoorde zogenaamd bij topsport. En er werd beweerd dat we de verhalen verzonnen hadden, omdat we de absolute top niet hadden gehaald of omdat we bepaalde ‘bekendheden’ misgunden.
Bullshit. Die feiten waren al jaren duidelijk, alleen kreeg deze realiteit geen kans om gehoord te worden. Het systeem was zó gebouwd dat stemmen van slachtoffers geen ruimte kregen om door te breken. Mijn stem – en die van vele anderen – werden met man en macht in de doofpot gestopt. Er heerste een zwijg- en doofpotcultuur waarin prestaties en reputatie belangrijker waren dan welzijn. Wie sprak werd niet beschermd, maar geofferd. Trok je je mond open? Dat was je carrière voorbij.
We willen dat slachtoffers spreken, maar geven ze redenen om te zwijgen
Ik benoem het ook in mijn boek: we willen met z’n allen dat slachtoffers niet meer zwijgen. We willen dat ze zich uitspreken als hen iets is aangedaan. Maar wat voor voorbeeld geven wij als omstanders? Welke steun krijgen slachtoffers werkelijk als ze het zwijgen doorbreken? Wie durft er nog iets te melden tegen machtige beroemdheden, managers, trainers of muziekiconen, als spreken kan eindigen in een maatschappelijk circus waarin iedereen twijfelt aan de waarheid?
Zolang we slachtoffers laten zien dat spreken gelijkstaat aan publieke vernedering, blijft zwijgen veiliger. En dat is precies het systeem dat macht in stand houdt.
De moed om niet mee te gaan in de ruis
Wie echt verandering wil, moet leren de manipulaties te herkennen. Hoe DARVO (zie vorige blog) ingezet wordt je te framen, bewegen in een richting die gunstig is voor de dader. En besef je goed: de emotie van de dader is vaak beter geregisseerd dan het verdriet van het slachtoffer. Een slachtoffer draagt het trauma en heeft eigenlijk al genoeg aan zijn/ haar eigen sores, een dader zoekt ‘a way out’ en zet alles in de strijd om zijn reputatie te redden. Zolang we deze tactieken blijven belonen met aandacht, blijft misbruik een maatschappelijk toneelstuk waarin macht wint van waarheid.
Echte vooruitgang begint niet bij één veroordeling, maar bij bewustwording. Bij het herkennen van patronen, het doorzien van framing en het weigeren om nog langer te applaudisseren voor narcisme, ego en macht die ten koste gaat van mensen.
De details verschillen, het podium is anders, maar het patroon blijft identiek.
📖 Wil je meer lezen over machtsdynamieken, misbruik en herstel? Lees dan mijn boek Door de pijn heen.
In deze blog kunnen affiliate links staan. Mocht je wat bestellen via de link, krijg ik daar een kleine commissie over maar het kost jou niks extra. Dankjewel voor je support ♥.
