Een dag vol inspiratie, maar zonder de bron van verandering
Woensdag 8 oktober 2025 vindt op Papendal het jaarlijkse congres van het Centrum Veilige Sport Nederland plaats. Een dag, zo staat in de aankondiging, vol inspiratie, interactieve sessies en concrete handvatten om direct verschil te maken.
Het thema van dit jaar is “Over de grens” en gaat over grensoverschrijdend gedrag, het stellen en bewaken van grenzen en hoe we samen bouwen aan een veilige sportomgeving. Er wordt gesproken over diversiteit, inclusie, identiteit, governance en weerbaarheid. De sprekerslijst telt een enkele naam uit de sport, politie en een aantal ketenpartners, en de bekende organisaties zoals NOC*NSF en (ja, ja, daar hebben we ze weer) het ISR.
Maar wat ontbreekt, is misschien nog veelzeggender: de stemmen van degenen die ooit aan de bel trokken. De klokkenluiders. De ervaringsdeskundigen. De mensen die de prijs betaalden om deze discussie überhaupt mogelijk te maken.
Ik ben niet benaderd. Het is niet dat ik er wakker van lig, maar het is wel veelzeggend. Het past precies in het patroon dat ik al jaren zie:
wie het systeem doorziet en benoemt, wordt op afstand gehouden.
En ik ben niet de enige. Er zijn de afgelopen jaren meer boeken verschenen, meer kritische denkers opgestaan, meer ervaringsdeskundigen die het gesprek verdiepen en professionele sprekers die dit onderwerp aan durven gaan. Ook zij zijn niet uitgenodigd.
“De stemmen die de verandering belichamen, worden zelden gehoord wanneer de verandering wordt gevierd.”
De crisisreflex: wanneer het systeem de route overneemt
Zodra een misstand of schandaal naar buiten komt, treedt bijna altijd dezelfde reflex op. Er is verontwaardiging, emotie, media-aandacht. En dan de belofte: er gaat iets veranderen. Er worden werkgroepen gevormd, rapporten geschreven, nieuwe projecten gelanceerd. Er ontstaat een beweging, althans zo lijkt het.
Maar wat er daarna gebeurt, zegt veel over de aard van echte verandering.
De route die oorspronkelijk ontstond uit moed, pijn en persoonlijke getuigenissen, wordt al snel overgenomen door het systeem zelf. De mensen die het gesprek ooit in beweging brachten, verdwijnen uit beeld zodra het systeem weer controle heeft over de boodschap.
We zagen het ook in de nasleep van het turnschandaal. Zodra de verhalen naar buiten kwamen, volgden er onderzoeken, rapporten, beleidswijzigingen, nieuwe geldstromen en organisaties die op popten als paddenstoelen die met deze thematiek aan de slag zouden gaan. Er kwam een beweging richting verbetering. Maar gaandeweg werd die beweging iets anders: een gecontroleerd traject waarin sturing van buitenaf geen kans krijgt. De originele drijfveer (de rauwe verhalen en hiermee de kern van alles) verdween uit het zicht.
De route was ingezet, maar inmiddels grotendeels losgebroken van de mensen die haar ooit in beweging brachten. Dezelfde gezichten, dezelfde structuren, maar nu met een nieuw jasje en een professioneel sausje eroverheen. Oh ja, en niet te vergeten nu met een goed gevulde portemonnee.
“Zodra het systeem de route overneemt, verdwijnt de bron van verandering. Wat overblijft is een echo van verhalen die zonder de bron niet écht begrepen worden.
De oude reflex: controle boven confrontatie
Dit congres staat helaas niet op zichzelf. Op dit moment ligt er een internetconsultatie voor waarbij het Centrum Veilige Sport omgetoverd gaat worden tot Integere Sport NL (ISN) – een nieuwe organisatie die symbool moet staan voor een frisse start. Een organisatie waar meldingen gedaan kunnen worden en de sport daadwerkelijk veiliger wordt.
En ook hier geldt vooralsnog: de “ons-kent-ons” organisaties hebben inspraak in alles wat hier gebeurd. Want zodra de echte kritische denkers mogen meepraten over hervormingen, wordt het oncomfortabel en pijnlijk. Met als gevolg: de deur sluit weer en degenen die de verandering belichamen worden buitengesloten. Wéér wordt veiligheid als beleidsthema gezien, en blijft het moreel kompas onbesproken.
Waarom kritische denkers op een zijspoor worden gezet
- Cognitieve dissonantie.
Het is pijnlijk om te moeten erkennen dat de vooruitgang waar je als organisatie voor staat, in werkelijkheid mede mogelijk is gemaakt door falen. Wie dat benoemt, verstoort niet alleen het imago, maar ook het zelfbeeld van degenen die binnen het systeem werken. Kritische stemmen confronteren met het ongemakkelijke besef: we zijn deel van het probleem dat we zeggen te bestrijden.
- Ze verstoren het positieve narratief van vooruitgang.
De boodschap van zo’n congres is: “kijk hoe goed we het doen.” Ik maakte het vorig jaar zelf mee bij dit congres. Het was eerder een euforisch samenzijn waar verschillende personen in een zonnetje werden gezet, dan dat de vinger écht op de zere plek werd gelegd. En dat durven benoemen is spannend, want een kritische stem herinnert eraan dat we er nog lang niet zijn. Dat schuurt met het positieve narratief dat naar buiten wordt gebracht.
- Niet afhankelijk en dus niet controleerbaar.
Wie niet langer binnen het systeem werkt, valt buiten de hiërarchie van functies, subsidies en loyaliteiten. Daardoor is er geen controle meer over wat iemand zegt of schrijft. En dat is precies wat machtige structuren het meest beangstigt: het verlies van regie over het narratief.
- Liever framen dan omarmen.
Wanneer de boodschap te scherp is, verschuift de aandacht van de inhoud naar de boodschapper. Dan wordt er verzonnen dat iemand “te emotioneel betrokken” is, “moeilijk samenwerkt” of “nog te veel vanuit pijn spreekt”. Dat zijn geen toevallige opmerkingen, het zijn subtiele manieren om geloofwaardigheid te ondermijnen en controle te herwinnen. In werkelijkheid schuilt hier wat anders achter: handelingsverlegenheid en angst voor echte verandering.
- Klokkenluiders maken zichtbaar waar de meesten liever van wegkijken.
Ze laten zien dat het probleem niet enkel bij ‘een paar rotte appels’ ligt, maar in de fundamenten van cultuur, macht en afhankelijkheid. En daar ligt de grens van veel organisaties: brandjes blussen is nog te doen, maar de fundering opnieuw leggen en durven kijken naar je eigen rol, vraagt lef dat zelden aanwezig is.
- Spreken vanuit hart en urgentie, en ja dat confronteert.
Waar beleid zoekt naar afstand en neutraliteit, spreken klokkenluiders vanuit bewogenheid. Die emotie wordt vaak gezien als een gebrek aan professionaliteit, terwijl het juist de bron is van morele kracht.
Maar omdat het systeem emotie verwart met zwakte, worden zij weggezet als “te persoonlijk” of “te beladen”, in plaats van erkend als de morele spiegel die het systeem nodig heeft. Ook dit is weer een bekende tactiek om toe te passen: manipulatie en victimblaming. De pijn die verandering mogelijk maakt, wordt gepathologiseerd.
- Ontmaskeren van de angst van het systeem.
Want dat is waar het uiteindelijk over gaat: angst. Angst om controle te verliezen, angst om reputatie te schaden, angst voor wat er zichtbaar wordt als werkelijk geluisterd wordt. Zolang die angst leidend blijft, wordt elke stap richting verandering gevierd als overwinning, terwijl het vaak niet meer is dan een zorgvuldig geregisseerde illusie. De realiteit zit ‘m in de verhalen die oncomfortabel zijn om te horen. Die hoor je alleen als je ervoor open durft te staan.
Internationaal bekend patroon
Wat hier in Nederland gebeurt, is geen op zichzelf staand fenomeen.
Internationaal klinkt hetzelfde patroon. De Canadese activist Kim Shore, die al jaren spreekt over onveiligheid in de sport, schreef eerder op LinkedIn dat “dezelfde mensen die verandering claimen te leiden, vaak degenen zijn die verantwoordelijk waren voor het falen.”
Ook in de Verenigde Staten vechten overlevenden van het turnmisbruikschandaal (verenigd en ondertussen uitgebreid met meer sportsurvivors in The Army of Survivors) al jaren tegen hetzelfde mechanisme: instellingen die liever praten over veiligheid dan luisteren naar wie onveiligheid aan het licht bracht.
Het is een terugkerend patroon: zodra machtsstructuren zich bedreigd voelen, sluiten ze zich af voor tegenspraak. En daarmee bewijzen ze (bewust of onbewust) precies het punt van de kritiek die geuit wordt.
Waarom de sector zichzelf hiermee tekortdoet
Door deze stemmen te negeren, verliest de sport haar morele kompas.
Het debat verschuift van inhoud naar imago, van waarheid naar eigen narratief. Congressen worden steeds professioneler, maar de kernvraag blijft ongesteld:
Hoe kon dit gebeuren, en wat durven we daarvan leren?
De mensen die het systeem van binnenuit kenden en er los van kwamen,
brengen iets dat geen beleid ooit kan leveren: onafhankelijkheid, geloofwaardigheid en een moreel kompas.
Tot slot: De moed om echt te luisteren
Echte verandering vraagt om moed. De moed om ongemak toe te laten.
De moed om te luisteren naar stemmen die niet (meer) mee-eten aan de vergadertafel. De moed om de vraag te stellen: waarom staan juist zij buiten?
Zolang de boodschappers niet welkom zijn,
blijft de boodschap onbeantwoord. Punt.
“We bouwen aan veilige sport, zeggen ze. Maar zolang kritische stemmen buiten staan, blijft de veiligheid binnenin vooral een illusie.”
Als je gaat: durf te kijken — en durf te vragen
Mooi als je erbij bent. Verandering begint bij mensen die wíllen leren. Wees aanwezig en blijf kritisch betrokken.
- Waarom staat diegene op het podium en wat wordt er verteld? Wat wordt er vooral níet verteld, en durf daar vragen over te stellen.
- Stel scherpe, respectvolle vragen. Niet om te storen, maar om te verdiepen. Waar wringt het systeem nog?
- Luister naar Tine Vertommen of loop langs bij Kim Siersema. Beiden zijn goed op de hoogte van het turnschandaal: Tine is onderzoekster in België en een goed contact van mij, Kim heeft het turnschandaal persoonlijk doorleefd.
- Durf vragen te stellen over het turnschandaal. Wees alert op victimblaming en verdraaiing. Durven de betrokken organisaties naar hun eigen handelen te kijken en verantwoordelijkheid te nemen? Hoe doen ze het nu anders? Komt het verkooppraatje overeen met de verhalen uit de praktijk?
- Durf door de verhalen van het ISR heen te prikken. Vraag hoe hun tuchtrecht écht werkt in de praktijk, of slachtoffers zich gehoord voelen, en hoe onafhankelijkheid wordt geborgd. Kijk of het verhaal dat ze vertellen overeenkomt met ervaringen uit de sportwereld zelf.
- Sta op als iets niet klopt. Je stem is nodig voor echte verandering, ook als het ongemakkelijk is.
- Blijf open én vriendelijk. Kritisch en respectvol kan samen: zo komt het gesprek verder. En verder: veel plezier. Ik kraak het congres niet af, maar moedig je aan om verder te kijken dan je neus lang is. Wie écht wil bijdragen aan een veilige sport, doet dat niet alleen door aanwezig te zijn maar door wakker te blijven.
